English(US)
De reis van Harm Kamerlingh Onnes
Geredigeerd door Dirk A. Buiskool
Winnaar van de
Linschoten Prijs 1999
voor een publicatie op het gebied van reisgeschiedenis
Harm Kamerlingh Onnes schreef lange brieven naar zijn familie in Nederland geïllustreerd met talrijke schetsen. Deze brieven verschaffen ons een inzicht in de koloniale wereld van Indonesië en Zuid Oost Azië tijdens het hoogtepunt in de jaren 20 van de vorige eeuw. De brieven krijgen een extra dimensie door de glimp die ons gegeven wordt in het zaken imperium van de beroemde ‘Majoor der Chineezen’ Tjong A Fie” in Medan.
In December 1922 verlieten Harm en zijn Oom Dolf Amsterdam op weg naar Genua waar zij aan boord gingen van de lijnboot ‘Vondel’ met bestemming Nederlands Indië. Het was de eerste keer dat Harm de reis maakte, Dolf had de reis al vijftien keer gemaakt.
Ze voeren via Port Said door het Suez Kanaal, Aden en Colombo naar Sumatra. Gedurende de trip schreef Harm uitvoerig aan zijn familie over het leven aan boord van het schip, geïllustreerd met opmerkelijk accurate sketches van zijn mede passagiers.
Harm zelf was bijzonder onder de indruk van zijn medepassagiere Mev. Tip, met name door haar prachtige pianospel. Harm en Dolf bezochten Sabang en een dag later arriveerde het schip in Belawan, de haven van Medan waar Harm en DoIf van boord gingen.
Dolf was eigenaar van de bekende firma ‘Administratie Kantoor Kamerlingh 0nnes’ in Medan. Zijn kantoor behartigde onder andere de zaken van wijlen Tjong A Fie, die twee jaar eerder was overleden. Tjong A Fie was als Majoor (hoogste vertegenwoordiger) van de Chinese gemeenschap een prominente naam in Nederlands Indië. In zijn zakenimperium had hij meer dan tienduizend mensen in dienst wat hem de rijkste en meest invloedrijke Chinees in heel Sumatra maakte.
In Medan ontmoetten Harm en Dolf Tjong A Fie’s weduwe en bezochten zij de plantages van de overleden ondernemer. De brieven geven een indruk van Dolf’s zakelijke betrokkenheid bij transacties en financiële en juridische problemen. Harm omschreef zijn oom als een soort zaken tycoon die al zijn zaken won, wat wel ongeveer klopte.
Wij ontmoeten Oom Dolf’s sociale kringen, zijn vrienden en bridge partners en raken op de hoogte met hun drinkgewoonten. Harm en Dolf gingen naar vele films zoals Charlie Chaplin’s The Idle Class’s, de Drie Musketiers en andere klassiekers uit de twintiger jaren. Ze woonden concerten bij, exposities en culturele bijeenkomsten in Medan en omstreken.
Nadat ze twee maanden op Sumatra hadden doorgebracht, waar ze zelfs een ‘rafting trip‘ op een jungle rivier maakten vertrokken Harm en Dolf vanuit Medan naar Penang. Van daaruit zeilden ze via Singapore naar Amoy (Xiamen) aan de zuidkust van China, waar zij een ontmoeting hadden met Lim Nee Kar, een van Tjong A Fie belangrijke zakelijke contacten.
Hoewel de bijeenkomst niet erg succesvol was geven Harm’s schetsen ons een levendige indruk van deze ontmoeting.
(Zelfde plaats op een recente foto)
In Swatow bezochten zij het voorouderlijk huis van Tjong A Fie dat al in een staat van verval was geraakt.
Harm en Dolf inspecteerden ook de slecht beheerde privé spoorweg van de familie Tjong die liep tussen Swatow en Chao Chow.
Vanuit Peking gingen Harm and Dolf naar Japan om daar nog andere zakelijke contacten van Tjong A Fie te ontmoeten. Na ongeveer drie weken in Kyoto, Kobe, Tokyo, en Nagasaki voeren ze terug naar Nederland.
Harm keerde nooit terug naar het Verre Oosten en Dolf evenmin. Dolf ging met pensioen in Warmond, waar hij leefde tot zijn dood in 1933. In de jaren 1950 werd Harm een tamelijk bekend schilder en keramist Hij stierf in 1985.
De geïllustreerde brieven van Harm Kamerlingh Onnes zijn gepubliceerd in het Nederlands door Uitgeverij Verloren in Hilversum. Het boek is geredigeerd en geannoteerd door Dirk A.Buiskool.
Noten
- De naam Kamerlingh Onnes is met name bekend vanwege Nobelprijs winnaar Heike Kamerlingh Onnes. Professor Heike Kamerlingh Onnes. Dit was Harm’s andere oom en oudere broer van Dolf. Heike Kamerlingh Onnes ontving de Nobelprijs in de natuurkunde in 1913 voor het bereiken van het koudepunt waar helium vloeibaar wordt.
- Queeny Chang schreef het boek “Memories of a Nyonya” waarin zij haar leven beschrijft als dochter van Tjong A Fie. (Singapore Univ. Press, ’81)
